काठमाडौं । आर्थिक सुस्तताका बीच बैंकहरुको निष्क्रिय कर्जा बढेको पाइएको छ । गत आर्थिक वर्षको अन्त्यमा वाणिज्य बैंकको कुल कर्जामा निष्क्रिय कर्जाको अनुपात ३.७६ प्रतिशत कायम भएको हो ।

यता खुद निष्क्रिय कर्जा औसतमा १.०६ प्रतिशत छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को अन्त्यसम्म वाणिज्य बैंकहरुको कुल कर्जा लगानी ४५ खर्ब ६० अर्ब हाराहारी छ । जसअनुसार कुल निष्कृय कर्जा १ खर्ब ७१ अर्ब ४८ करोड रूपैयाँ हाराहारी हुन आउँछ ।

२०८० असार मसान्तसम्म वाणिज्य बैंकहरूको कुल निष्क्रिय कर्जा २.९८ प्रतिशत थियो । अर्थतन्त्रमा आएको सिथिलता र कर्जा नियमित हुन छोड्दा निष्क्रिय कर्जा निकै बढ्ने अनुमान गरिएको थियो । तर, वाणिज्य बैंकहरूको औसत निष्क्रियको दर ठूलो दरले नबढेको हो ।

रकममा हेर्दा निष्क्रिय कर्जा १ खर्ब २८ अर्ब ४१ करोडबाट ४३ अर्ब रूपैयाँ बराबरको निष्क्रिय कर्जा बढेको हो ।
गत पुसको तुलनामा वाणिज्य बैंकहरूको खुद निष्क्रिय कर्जा १.१२ प्रतिशतबाट निकै घटेको देखिन्छ ।

बैंकहरुको खुद निष्क्रिय कर्जा अनुपात हेर्दा बैंकहरुले पर्याप्त रकम कर्जा नोक्सानी व्यवस्थाका लागि छुट्याएको देखिन्छ । खुद निष्क्रिय कर्जाले बैंकहरुले लगानी गरेको कर्जामध्ये कति कर्जा बढी जोखिममा छ भन्ने संकेत गर्छ ।

कुल निष्क्रिय कर्जामा बैंकहरुले सम्भावित कर्जा नोक्सानीमा लागि गरेको प्रोभिजन घटाउँदा खुद निष्क्रिय कर्जा कति छ भन्ने देखाउँछ । असार मसान्तसम्मको तथ्यांकले बैंकहरुको कुल निष्क्रिय कर्जा अनुपात बढिरहे पनि खुद निष्क्रिय कर्जा निकै कम रहेको देखिएको हो ।

नेपाल राष्ट्र बैंकले बैंकहरुले खुद निष्क्रिय कर्जाको विवरण राख्न अनिवार्य नगरे पनि यसको तथ्य सार्वजनिक गर्न थालेको छ । राष्ट्र बैंकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीका अनुसार यसले वास्तविकता निष्क्रिय कर्जा कति हो भनेर देखाउँछ ।

बैंकहरुले प्रवाह गरेको कर्जामध्ये साँवा ब्याज भुक्तानी गर्ने भाखा नाघेको एक वर्ष पुरा भएको कर्जालाई निष्क्रिय कर्जाको रुपमा लिइन्छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाद्वारा प्रवाहित कर्जालाई बैंकहरुले वर्गीकरण गरी रकम छुट्याउनु पर्ने (प्रोभिजन गर्नुपर्ने) व्यवस्था छ । कर्जा प्रवाह गरेको ३० दिनसम्म असल कर्जामा वर्गीकरण गरी १ प्रतिशत प्रोभिजन, १ महिनादेखि ३ महिनासम्म कर्जाको साँवा ब्याज भुक्तानी नभएमा त्यस्तो कर्जालाई वाचलिष्टमा राखी कर्जा ५ प्रतिशत प्रोभिजन गर्नुपर्ने व्यवस्था छ ।

यस्तै ३ देखि ६ महिनासम्म कर्जाको साँवा ब्याज भुक्तानी नभएमा त्यस्तो कर्जालाई कमसल कर्जामा वर्गीकरण गरी कर्जाको २५ प्रतिशत प्रोभिजन गर्नुपर्ने व्यवस्था छ ।

बैंकले दिएको कर्जा ६ महिनादेखि १ वर्षसम्म साँवा ब्याज भुक्तानी नगरेमा त्यस्तो कर्जालाई शंकास्पद कर्जा मानी ५० प्रतिशत प्रोभिजन गर्नुपर्ने व्यवस्था रहेको छ ।

यस्तै, १ वर्षभन्दा बढीको साँवा ब्याज भुक्तानी नभएमा त्यस्तो कर्जामा बैंकले शतप्रतिशत प्रोभिजन गरेर उक्त कर्जालाई निष्क्रिय कर्जामा वर्गीकरण गरेर राख्नु पर्ने व्यवस्था राष्ट्र बैंकले गरेको छ ।

वर्गीकरण अनुसार राखिएको प्रावधान रकमलाई निष्क्रिय कर्जा बराबरको रकमबाट घटायो भने खुद खराब कर्जा आउँछ । त्यो रकमलाई नघटाई निष्क्रिय कर्जा अन्तर्गत उठ्न बाँकी रकमलाई कुल निष्क्रिय कर्जा भन्ने गरिन्छ । कुलको तुलनामा खुद खराब कर्जा कम हुने गर्छ ।

खुद निष्क्रिय कर्जामा वास्तविक नोक्सानको अनुपात कम हुने भएका कारण हराउने अवस्था नरहेको बैंकरहरूले बताउने गरेका छन् ।

केही बैंकको कुल निष्क्रिय कर्जा ४ प्रतिशत भन्दा बढी भएपनि खुद निष्क्रिय कर्जा २ प्रतिशत भन्दा कम छ । बैंकहरुले निष्क्रिय कर्जा बापत ठूलो रकम कर्जा जोखिम व्यवस्था (प्रोभिजनिङ) गरेकाले हो ।

पछिल्लो समय मर्ज तथा एक्विजिसनमा गएका बैंकहरुको निष्क्रिय कर्जा बढी छ । बैंकहरुले कर्जाको सावा ब्याज नउठेका कारण गैह्र बैंकिङ सम्पत्ति लिलामीका सूचना पनि धमाधम निकाली रहेका छन् ।

बैंकहरुले सूचना निकाले पनि समयमा धितो लिलामी नहुँदा बैंकहरुको गैह्र बैंकिङ सम्पत्ति (एनबीए) बढ्दै गएको छ।

पूर्वबैंकर तथा बैंकिङविद् भुवन दहालका अनुसार कुल निष्क्रिय कर्जा अनुपातको तथ्यांकले कुल कर्जामा कति निष्क्रिय कर्जा छ भन्ने देखाउँछ । तर खुद निष्क्रिय कर्जा अनुपातले बैंकले कति कति प्रोभिजन गरेको छ भन्ने पनि देखाउँछ ।

‘कुल निष्क्रिय कर्जामा प्रोभिजन घटाएपछि खुद निष्क्रिय कर्जा आउने भएकाले बढी तर्कसंगत मानिन्छ,’ दहाल भन्छन्, ‘कुनै बैंकको कुल निष्क्रिय कर्जा बढी छ तर खुद निष्क्रिय कर्जा कम हुनसक्छ । कसैको कुल कम र नेट एनपीएल बढी हुनसक्छ ।’

कुनै कर्जाको १०० मा १० प्रोभिजन गरेको छ भने खराब मान्न सकिन्छ तर कसैमा १०० मा १०० नै प्रोभिजन गरेको छ भने त्यसमा जोखिम नहुने दहालको दाबी छ ।

बैंकहरुले प्रकाशित गरेको वित्तीय विवरणअनुसार असार मसान्तसम्म खुद खराब कर्जा बढी हुने बैंकमा लक्ष्मी सनराइज रहेको छ । लक्ष्मी सनराइज बैंकको खुद निष्क्रिय कर्जा १.८७ प्रतिशत रहेको छ ।

बाँकी ९ वटा बैंकको खुद निष्कृय कर्जा १ देखि २ प्रतिशतको बिचमा रहेको छ । १ प्रतिशत भन्दा कम निष्कृय कर्जा हुने बैंकको संख्या १० रहेको छ ।

बैंकहरुको वित्तीय विवरणअनुसार खुद निष्क्रिय कर्जा धेरै हुने सूचीको दोस्रोमा एनआईसी एशिया बैंक रहेको छ । बैंकको खुद निष्कृय कर्जा १.७४ प्रतिशत रहेको छ ।

यस्तै सटिजन्स बैंकको १.५२ प्रतिशत, माछापुच्छ्रे बैंक र ग्लोबल आइएमई बैंकको १.५० प्रतिशत, प्राइम बैंकको १.३८, कृषि विकास बैंकको १.३२, राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकको १.१०, नेपाल इन्भेष्टमेन्ट मेगा बैंकको १.२० तथा नबिल बैंकको १.०७ प्रतिशत रहेको छ ।

यस्तै कुल निष्कृय कर्जा बढी हुने बैंकहरू नेपाल इन्भेष्टमेन्ट मेगा र कुमारी बैंक हुन् । यी बैंकको निष्कृय कर्जाको अनुपात ४.९५ प्रतिशत छ ।
हिमालयन बैंकको ४.९१ प्रतिशत, प्रभु बैंकको ४.७८, लक्ष्मी सनराइज बैंकको ४.७२, प्राइम बैंकको ४.६७, ग्लोबल आइएमई बैंकको ४.३७ र सिटिजन्स बैंकको ४.०७ प्रतिशत रहेको छ ।

नबिल बैंकको ३.८५ प्रतिशत, राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकको ३.६५, माछापुच्छे बैंकको ३.६३ प्रतिशत, कृषि विकास बैंकको ३.४४, एनआईसी एशिया बैंकको ३.४१ प्रतिशत, नेपाल बैंकको ३.२८, एनएमबि बैंकको ३.२७ प्रतिशत रहेको छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका प्रवक्ता रामु पौडेल बैंकहरुको एसेट क्वालिटीका सन्दर्भमा केही गहिराईमा गएर हेर्ने एउटा सूचक खुद निष्क्रिय कर्जा भएको बताउँछन् । बैंकको स्वास्थ्य कस्तो भनेर हेर्न यो थप सूचक हुने भन्दै उनले भने, ‘यसले बैंकको वास्तविक अवस्था थाहा पाउन सकिने भएकाले सार्वजनिक गर्ने अभ्यास थालेका हौं ।’