काठमाडौं । स्टयाण्डर्ड चार्टर्ड बैंकले आर्थिक वर्ष २०७६/०७७ को वितरणयोग्य नाफाबाट लगानीकर्ताका लागि ७ प्रतिशत बोनस र ४.४८ प्रतिशत नगद गरी कूल ११.४८ प्रतिशत लाभांश दिने घोषणा गरेको छ ।

बैंकले गरेको लाभांश प्रस्ताव अहिलेसम्मकै सबैभन्दा कम हो । कुनै वर्ष १०५.२६ प्रतिशतसम्म लाभांश दिएको बैंकले यो पटक भने जम्मा ११.८४ प्रतिशत लाभांश दिएको छ । जसले गर्दा लाभांशमात्रै कुरेर बस्ने लगानीकर्ताहरु निरास भएका छन् ।

नेपालमा अरु बैंकभन्दा स्ट्याण्डर्ड चार्टर्डको व्यवसाय गर्ने शैली अलि फरक छ । सबैभन्दा कम शाखा रहेको चार्टर्डका ग्राहक सहर र त्यसमा पनि एउटा वर्गमा मात्रै सिमित छन् ।

२०७७ असार मसान्तको तुलनामा त्यसपछिका ३ महिना (साउन, भदौ र असोज)मा चार्टर्डको निक्षेप र कर्जा दुबै घटेको छ । असार मसान्तसम्ममा चार्टर्डको निक्षेप ९९ अर्ब ११ करोड थियो । जुन असोज मसान्तमा घटेर ८५ अर्ब १९ करोडमा घटेको छ । यस्तै ऋण असार मसान्तमा ५७ अर्ब ५२ करोड थियो । जुन असोज मसान्तमा ५३ अर्ब ४० करोड छ ।

स्ट्याण्डर्ड चार्टर्ड बैंकले प्रस्ताव गरेको लाभांश बाड्न राष्ट्र बैंकले अनुमति नदिने

लाभांश घट्नुको मूख्य कारण बैंकले गरिरहेको पुरानो शैलीको व्यवसाय हो । एकातिर बैंकका शाखा कम छन् भने अर्कातिर चार्टर्डको आफ्नो इथिक्सले व्यवसायमा आक्रामक हुन दिँदैन ।

सिमित ग्राहक र नन फन्डेड व्यवसायबाट राम्रो आम्दानी गरेको चार्टर्डलाई सबैभन्दा ठूलो धक्का राष्ट्र बैंकको पूँजी बृद्धिले दियो । चार्टर्डले पूँजी बढाउनका लागि थप सार्वजनिक निष्कासन (एफपीओ) नै जारी गरेको थियो ।

चार्टर्डलाई नजिकबाट हेरिरहेका एक बैंकरका अनुसार बैंक पूँजी वृद्धिको मारमा परेको बताउँछन् ।

‘एफपीओको अप्सन नभएको भए हकप्रद जारी गरेर चार्टर्ड पूँजी बढाउन तयार थिएन, पूँजी बढ्यो सो अनुसारको व्यवसाय नबढेपछि चार्टर्डलाई मार पर्यो,’ ती बैंकरले भने ।

सेयर बजारमा एक लगानीकर्ता केन्द्रिय बैंकले पूँजीमात्र सबैकुरा भन्दा चार्टर्डको लाभांश हरेक वर्ष घट्दो क्रममा जान थालेको बताउँछन् ।

‘चार्टर्ड बैंकलाई अनावश्यक भार थपेपछि उसको बिजनेश अन्य बैंक जसरी बढ्दैन’ उनले भने ‘यो बैंक अन्य बैंक जस्तो बिजनेश बढाएर हिँड्ने खालको बैंक पनि होइन ।’

चार्टर्डले दिने ऋणको प्रक्रियामा राष्ट्र बैंकले भनेको भन्दापनि कडा नियम हुन्छ । जसको कारण यसको खराब कर्जा नै अत्यन्त न्यून छ ।

व्यवसायलाई चाहिने भन्दा बढी पुँजी थपिएपछि त्यसको भारले वित्तीय परिसूचकमा पनि असर पर्नेमा सबैले ध्यान दिन आवश्यक रहेको जानकारको तर्क छ । त्यसको प्रत्यक्ष असर ईपीएसमा असर पर्ने बताए ।

इपिएसमा असर परेपछि त्यसले वितरणयोग्य मुनाफा, लाभांश क्षमतामा असर गर्ने, नेटवर्थ घट्ने दाबी गरे ।

‘वित्तीय सूचकको मूख्य आधार ईपिएस र नेटवर्थ घटन थाल्छ, तब कम्पनीको बजार मूल्य पनि खस्किन थाल्छ’ उनले भने ‘इपिएसमा असर परेपछि लाभांश क्षमता पनि घट्छ ।’

बैंकसँग अहिले नै भएको पुँजी पर्याप्त हुँदा नै राष्ट्र बैंकले लाभांश क्षमताको ७० प्रतिशत बोनस सेयर दिनुलाई त डुबेको कम्पनीलाई झनै डुब भनेर भन्नु जस्तै भएको टिप्पणी सेयर बजारका एक लगानीकर्ताको छ ।

‘यो पटक चार्टर्डले लाभांश नदिएर सबै पैसा जगेडा कोषमा पैसा राख्ला भन्ने सोचेको थिएँ’ उनले भने ‘बैंकले राष्ट्र बैंकको नियमभन्दा बाहिर गएर ३० प्रतिशत भन्दा बढी नगद प्रस्ताव गरेको छ, बोनस सेयर ७ प्रतिशत बोनस सेयरको प्रस्ताव गरेर राष्ट्र बैंकलाई टेरेको पनि छ ।’

अब ७ प्रतिशत बोनस सेयर दिएपछि चार्टर्डको चुक्ता पूँजी ८ अर्ब ५७ करोड पुग्छ । जुन अनुपातमा पूँजी बढेको त्यो अनुसार चार्टर्डको शैलीले रिर्टन दिन सक्दैन । विदेशी लगानीको प्रतिष्ठित बैंक नेपालमा भएको हुँदा कतिपय नियममा राष्ट्र बैंकले चार्टर्डलाई सहुलियतसमेत दिन्छ ।

उदाहरणको लागि हरेक स्थानीय तहमा शाखा पुर्याउने नीति चार्टर्डले कार्यान्वयन गर्नु परेन ।

तर, सबै सहुलियत केन्द्रिय बैंकले चार्टर्डलाई मात्र भनेर दिँदैन । यो पटक चैतमा २ प्रतिशत ब्याज छुटको निर्णयमा चार्टर्डको असहमति थियो ।

चार्टर्डका अधिकांश ऋणीको आम्दानी नघटेपनि केन्द्रिय बैंकको नीतिले उसलाई ब्याज छुट दिन बाध्य भयो । जसले गर्दा उसको नाफा कम भयो भने लाभांशसमेत कम भयो ।

बैंक तथा वित्तीय संस्थाको पुँजी कति चाहिन्छ भनेर नियन्त्रण गर्नको लागि बासेल कार्यान्वयनमा छ । जुन अहिले बासेल ३ रुपमा कार्यान्वयनमा छ । यसमा क्यापिटल एडुकेसी रेसियो(पूँजीकोष अनुपात),बफर क्यापिटल लगायतका विषयहरु समावेश छन् ।

राष्ट्र बैंकको नियमअनुसार १३ प्रतिशत पूँजीकोष भए बैंकलाई पुग्छ । तर, असार मसान्तको विवरण अनुसार चार्टर्डको पूँजीकोष १८.५४ प्रतिशत छ । निक्षेप र कर्जा दुबै घटेको हुँदा यो १९ प्रतिशतमा पुग्ने छ । अर्थात् चाटर्डमा पर्याप्त पूँजी छ । तर, व्यवसाय नै छैन ।

यही शैलीले व्यवसाय बढ्दै जाने हो भने चार्टर्डलाई आकर्षक लाभांश दिन निकै कठिन हुन्छ । अर्थात् चार्टर्डले आफुसँग जोडिएको ‘स्ट्याण्डर्ड’ राख्न नसक्ने देखिन्छ ।

किनभने पछिल्लो समय नेपालको बैंकिङ क्षेत्रमा तीब्र प्रतिस्पर्धा छ । ट्रेडिशनल बिजनेश गर्नेहरुबाट एग्रेसिभ बिजनेश गर्नेहरुले निक्षेप र कर्जा खोसिरहेका छन् ।

चार्टर्डको आफ्नो मापदण्डले एग्रेसिभ हुन अलि दिँदैन, त्यसैले आगामी दिनमा पनि चार्टर्डले उल्लेख्य मात्रामा बिजनेश बढाउने संभावना कम नै छ । जसकारण सेयर लगानीकर्ताका लागि लामो समय ब्लूचिप बनेको चाटर्ड सायदै अब त्यस्तो हुने छैन ।