नबिल बैंक मुख्य कार्यालयको पाँचौं तला । ‘मनोजकुमार ज्ञवाली, डेपुटी चिफ एक्जुकेटिभ अफिसर,’ नेम प्लेटमा लेखिएको छ ।
‘टक टक’ हामीले त्यही नेम प्लेटको ढोका बजायौं ।
‘आउनुस्,’ ढोका खोल्दै गर्दा मनोजले भने, ‘पर्खिरा’को छु ।’
रातो सर्टमाथि छिर्केमिर्के कालो टाई र कालो सुटपाइन्टमा सजिएका मनोज हसमुख थिए । उत्तरतिरको झ्यालबाट आएको प्रकाशले कोठा उज्यालो थियो । त्यही उज्यालोमा स्पष्ट देखिए भित्ताभरी प्रशंसाका चिनाहरु । र्याकभरी बिजय प्राप्त गरेपछिका सिल्डहरु । टेवलमा केही बिजनेस म्यागजिनहरु ।
कोठाको वातावरणले नै भन्थ्यो- ‘सफल बैंकर मनोज’ ।
छेवैको सोफामा बैंककै केही साथीहरु । फरासिला स्वभागका मनोजका मिठा गफले वातावरण अझ रमाइलो ।
प्रायः क्याजुअल मन पराउने मनोजलाई साथीहरुले जिस्काउँदै थिए, ‘आज त विशेष टाइसुटमा !’
मनोजलाई प्रायः ‘क्याजुअल’ ड्रेस नै मन पर्छ । चप्पल पट्काएर अफिस आउने पाउने हो भने अझ धेरै प्रफर्मेन्स गर्छु जस्तो लाग्छ उनलाई । जब घाँटीमा टाई झुन्डिन्छ, चौघेरामा बाँधिएजस्तो लाग्छ । ‘डिसिप्लेन’ले धेरै थिचिएजस्तो लाग्छ उनलाई ।
दराजमा ७/८ जोर कोटपाइन्ट झुन्डिएका छन् । मिटिङमा गइरहनुपर्छ । बैंकले भर्खर नेपाल बंगलादेश बैंकलाई गाभेको छ । जुन काममा उनी शुरुदेखि नै सबैभन्दा धेरै सक्रिय भए । राष्ट्र बैंक दौडिरहनु पर्छ ।
‘अ साँच्ची, तपाईंलाई बधाइ छ,’ कुरै कुरामा हामी भन्यौं ।
‘धन्यवाद,’ उनले मुस्कुराउँदै भने ।
मनोज केही दिनअघि मात्र नबिल बैंकको डेपुटी चिफ एक्जुकेटिभ अफिसर (डीसीओ)मा बढुवा भएका छन् । डेपुटी जनरल म्यानेजरमा आएका मनोज गत वर्ष जनरल म्योनेजर हुँदै अहिले डेपुटी सीईओ भए ।
दुई वर्षको अवधिमा डबल प्रमोसन । सायदै नबिल बैंकको इतिहासमा टप लेभलमा यति छिट्टै प्रमोसन भएको छैन होला ।
मनोजले आफ्नो तर्फबाट शतप्रतिशत दिए । बैंकले काबिल ठान्यो । दुई वर्षमै दुई प्रमोशन । यही त हो निजी क्षेत्रको ‘ब्युटी’, जहाँ प्रफर्मेन्स, त्यहाँ प्रोत्साहन ।
राष्ट्र बैंकको जागिरबाट राजीनामा १ साथीभाइ, घर परिवार हंगामा भयो । ‘यस्तो राम्रो जागिर किन छोडेको ?’ राष्ट्र बैंकका साथीहरुले गाली गरे, ‘नचाइने काम गर्ने ? राष्ट्र बैंक भनेको राष्ट्र बैंक हो ।’
बुबाले पछि थाहा पाए । ‘गभर्नर हुन्छ भनेको केटोले राजीनामा दिएर कता हिँड्यो,’ बुबाले चिन्ता गरे । मामा पनि रिसाए ।
उनी कति काबिल छन्, कोठा वरिपरी आँखा डुलाउँदा स्पष्ट हुन्छ । फेसबुक, टिकटक र क्लबहाउसमा देशको वित्तीय अवस्थाबारे गरेका बहस सुने पुग्छ । उनलाई सुन्नेहरु हजारौं हुन्छन् । फेसबुकमा लेखेका स्टाटसहरु अनलाइनका लेख बन्छन् । कतिले त मनोजलाई सामाजिक सञ्जालमा बढी समय खेर फालेको र आक्रामक भएको भन्दै आलोचना पनि गर्छन् । तर, सीधा कुरा प्रष्टसँग राख्ने मनोजका फ्यान फलोअर्सहरु दिनानुदिन लोभलाग्दो तरिकाले बढिरहेका छन् ।
कलेज, संस्थाहरु, कर्पोरेट कम्पनीहरुले ‘मोटिभेसनल स्पिच’का निमन्त्रणा गर्छन् । जीवनको सफलता, असफलता, उदेश्य, अभाव, आँट के हुन् ? युट्युवमा उनलाई सुन्नेहरु लाखौं छन् ।
४४ वर्षे चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट मनोजले कहीँ देखेको वा पढेको आधारमा बोलिरहेका छैनन् । दैलेखको विकट ठाउँमा जन्मेका मनोजले स्कुलमा राम्रो शिक्षा पाएनन् । एसएलसी उत्तिर्ण गरेपछि सुर्खेत झरेर बल्ल गाडी देखेका मनोजले राष्ट्र बैंकको जागिरपछि बल्ल हवाइजहाज चढे ।
काठमाडौंको सरकारी क्याम्पसको मध्यम रिजल्ट । त्यसैका आधारमा सीएको जबर्जस्त अध्ययन, राष्ट्र बैंकको सरकारी जागिर छोड्ने आँट, १६ वर्ष अध्यापन र निजी बैंकमा कडा मिहिनेत । त्यसैले त आज बैंकर उनी कहलिएका छन् । बैंकिङ क्षेत्रमा अनिल शाहको जस्तो चर्चा थियो, त्यो ‘ग्लामर’ मनोजले लिँदै छन् ।
उनलाई बुझ्नेहरु भन्छन्, समकालिन साथीहरुमध्ये यत्तिकको प्रतिभावान सायदै कम छन् । जो आफ्नो बोली र काममा स्पष्ट छन् ।
‘राष्ट्र बैंकमा साढे ४ वर्ष काम गरेको मान्छे । निजी क्षेत्रमा काम गर्न गाह्रो छ,’ चन्द्र ढकालले भने ।
‘मैले आउने निर्णय गरिसकें । सरकारी ह्याङओभर छोडेर यहाँ आउने हो,’ मनोजले भने, ‘तपाईंले १०० प्रतिशत आशा गर्नुस्, मैले १०१ दिन्छु । ९९ गरेको दिन राम्रो भएन भनेर इशारा गरिदिनु होला, म राजीनामा पठाउँछु ।’
दैलेखको मध्यम परिवारमा जन्मिएका मनोजको यो सफलताको जग कसरी बसाले ? हामी उनलाई विगतमा फर्काउन चाहन्छौं ।
बुबाले अयोध्याबाट आयुर्वेदमा बैद्य पढेर फर्किएका थिए । बैद्य पढेका भए पनि गाउँमा ‘डाक्टर जनार्दन’ नामबाट कहलिएका थिए ।
गाउँमा अस्पताल थिएनन् । ५/६ वटा गाउँमा केही बिरामी हुँदा उनकै घरमा आउँथे । मनोजलाई अझै पनि याद छ, मान्छेहरु डोकेमा बोकेर ल्याउँथे । साह्रो च्याप्यो भन्ने खबर आएमा रातिराति उनी आफैं पनि दौडेर घरघरमा पुग्थे ।
मनोज ६ भाइबहिनीमध्येका जेठा छोरा थिए । बुबाको आफ्नै पेशा कारण अभाव कहिल्यै पनि झेल्न परेन ।
‘गाउँको जीवनशैलीमा हामीलाई नपुग्ने केही थिएन,’ मनोज सम्झन्छन् ।
बुबालाई राजनीतिमा पनि रुची छ । अघिल्लो स्थानीय तहको निर्वाचनमा गाउँपालिकाको अध्यक्ष पनि लडे । जितलाई केही मत पुगेन ।
उनी स्कुल पढ्दा दैलेखमा जम्माजम्मी १० वटा माध्यमिक विद्यालय थिए । भैरवी गाउँपालिका घर भएका मनोजले कक्षा ७ सम्म हिमालयन माध्यमिक विद्यालय पढे ।
हिँड्दै जाँदा स्कुल पुग्न झन्डै एक घण्टा लाग्थ्यो । पछि अझ राम्रो स्कुलमा पढ्नु पर्छ भनेर दुल्लुको विजया माध्यमिक विद्यालय भर्ना भए । नयाँ स्कुल पुग्न झन्डै ३ घण्टा लाग्थ्यो । कक्षा आठदेखि एसएलसीसम्म त्यही पढे ।
सायद पढाइको स्तर राम्रो नभएर पनि होला एसएलसी ‘फलामको च्युरा’सहर थियो । गणित, विज्ञान, अंग्रेजी विषय पढाउने शिक्षक खोज्ने हेडसरहरु सिराहा, सप्तरी पुग्थे ।
भारतमा आइएससी र विएससी गरेको शिक्षक दैलेख पुथ्थे । ‘आइएसी सर, विएससी सर’ भनेर बोलाउँथे उनीहरु । टेष्ट पास गरेको शिक्षकले पनि पढाउँथे ।
‘अप्सनल म्याथ’ पढ्नु भनेको सबैका लागि अचम्म हुन्थ्यो । अरु विद्यार्थीले हेर्ने नजर पनि फरक हुन्थ्यो । १६७ जनामध्ये मनोज र उनका साथी नरबहादुर खड्काले मात्र ‘अप्सनल म्याथ’ लिए । उनी कक्षामा पहिलो विद्यार्थी थिए । अर्को साथी दोस्रो । स्कुलमा अप्सनल म्याथ पढ्यो भने साइन्स पढ्न सजिलो हुन्छ भन्ने थियो ।
२०४९ सालमा एसएलसी दिँदा १६७ मध्ये एसएलसीमा १२ जनामात्र उत्तिर्ण भए । ६ जना सेकेन्ड र ६ जना थर्ड डिभिजनमा । मनोजले सेकेन्ड डिभिजनमा पास गरे ।
बुबाको चाहना छोरालाई डाक्टर बनाउने थियो । आफूभन्दा अझ राम्रो डाक्टर । एसएलसीपछि विज्ञान पढ्न काठमाडौं जाने भए ।
दैलेखमा गाडी जाँदैनथ्यो । ‘ट्रकले आँखा झिमिकझिक पार्छ’ भन्नेसम्म उनले सुनेका थिए । गाडी हेर्न सुर्खेत झर्नुपथ्र्यो । सुर्खेत झरेपछि पहिलो पटक गाडी देखे ।
खुर्सेतबाट नाइट बस चढे । बसको टिकट ३ सयको हाराहारीमा थियो । मान्छे भरिएको पुरानो बस । बीचको सिटमा बसे । बस पूर्वतिर हुँइकियो ।
पहिलो पटक काठमाडौं राजधानी हिँडेको लुरे ठिटो । काठमाडौंमा साइन्स पढ्ने, त्यसपछि डाक्टर । मन उत्देलित थियो । सुर्खेतबाट काठमाडौं आइपुग्दासम्म यस्तैयस्तै तर्कना खेलिरहे ।
ठुल्ठुला घर । धेरै गाडी । कति व्यस्त मान्छे । विहानदेखि बेलुकासम्म एकनासे । काठमाडौं कल्पनाभन्दा धेरै फरक थियो ।
मैतिदेवीमा एक कोठा खोजे । तीन साथीहरु मिलेर बस्न थाले ।
विज्ञान पढाउने क्याम्पस २-३ वटामात्र थिए । उनी त्रिचन्द्र क्याम्पसमा विज्ञान पढ्न थाले । ‘दशैपछि भर्ना हुनुपर्ला,’ उनले सोचिरहेका थिए ।
अलिकति रातिसम्म पढ्यो भने घरबेटी कराउँथे, ‘कतिबेरसम्म बत्ति बालेको । मिटर धेरै उठ्छ । कोठा छोड्नु पर्ला ।’
झोंक चल्यो भने कोठा छोडेर हिँडिदिन्थे उनीहरु । कोठामा एउटा खाट र त्यसैमाथिका एकसरो बिस्तारा थिए । एउटा स्टोभ, किताब राख्ने ¥याक र भाँडाकुँडा । झिटिझाम्टो बोक्यो, हिँड्यो ।
फुपूका छोरा काठमाडौंमै पढ्थे । विज्ञान पढ्न थालेको ३ महिना भइसकेको थियो । दाइले त नपढ पो भने ।
‘बाबु म जिल्ला प्रथम भएर साइन्समा ७१ प्रतिशत ल्याउँदा त डाक्टर बन्न सकिँन । तिमी त कक्षा फस्टमात्र । साइन्स पढेर हुँदैन । म्यानेजमेन्ट पढ,’ दाइले भने, ‘म्यानेजमेन्ट पढेपछि जागिर खान पनि सजिलो हुन्छ ।’
दाइले बुबासँग पनि सल्लाह गरे । बुबाको के विचार थियो मनोजले थाहा पाएनन् तर धेरै सोचविचार गरेपछि उनले विज्ञान पढ्न छाडिदिए ।
सीए पढ्ने कि नपढ्ने भन्ने कुरा चलिरहेको थियो ।
एक दिन बुबाले सोधे, ‘पढ्न सक्छन्, आँट छ ?’
‘खर्च पुर्याउन सक्नुहुनछ भने पढ्ने काम मेरो भयो,’ मनोजले आँट देखाए ।
‘पैसाको चिन्ता नगर, बरु खेतै बेचौंला,’ बुबाले आँट दिए ।
सरकारी क्याम्पसमा भर्ना बन्द भइसकेको थियो । पिपुल्स कलेज, पकनाजोलमा आइकममा भर्ना भए । आइकम सकेर शंकरदेवमा बीकममा भर्ना भए । उनी दुई वर्षे बीकमको अन्तिम ब्याज थिए उनी ।
राजनविक्रम थापा भन्ने उनका साथी थिए । अहिले राष्ट्र बैंकमा जागिरे छन् ।
विज्ञान पढ्दै गर्दा मामाले जस्तै थापाले एक दिन नयाँ कुरा सुनाए ।
‘सीए पढ्यो भने गजब हुन्छ रे यार,’ थापाले मनोजलाई भने, ‘पढ्न चाहीँ गाह्रो छ रे, पैसा भने गजब कमाइन्छ रे ।’
उनले पहिलो पटक सीए भन्ने शब्द सुने । सीए अर्थात् चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट । सीए पनि पढ्ने विषय हो भन्ने थाहा पाएका मनोजले ।
बीकमको परीक्षा सकिएको थियो । परीक्षा सकिपछि काठमाडौंमा के गर्नु ? उनी दैलेख गए ।
गाउँबाट काठमाडौं आएर पढ्ने धेरै कम हुन्थे । काठमाडौं पढेको भनेपछि भ्यालु नै बढी ।
‘बीकमको जाँच दिएर आएको छ रे,’ गाउँमा चर्चा भयो ।
‘अब यतै मास्टरी गर्नुपर्छ,’ सबैले भन्न थाले ।
उनले नजिकैको माध्यमिक विद्यालयमा पढाउन थाले । बसुन्जेल पढाउन त भन्दाभन्दै डेढवर्ष बित्यो ।
सीए पढ्ने कि नपढ्ने भन्ने कुरा चलिरहेको थियो ।
एक दिन बुबाले सोधे, ‘पढ्न सक्छन्, आँट छ ?’
‘खर्च पुर्याउन सक्नुहुनछ भने पढ्ने काम मेरो भयो,’ मनोजले आँट देखाए ।
‘पैसाको चिन्ता नगर, बरु खेतै बेचौंला,’ बुबाले आँट दिए ।
डाक्टर पढ्न छाडेको छोरालाई सीए पढाउने निर्णयमा पुगे बुबा ।
त्योबेला सुर्खेत, नेपालगन्जबाट केही कामको लागि पनि लखनउ जाने चलन थियो । लखनउ नजिक पनि ।
झोला बोके र मामासँग लखनउ लागे मनोज ।
लखनउमा सीए पढ्ने फर्म खोज्ने किनै गाह्रो रहेछ । डाक्टर पढाउने जस्तो धेरै विज्ञापन पनि गर्न नपाइने, ठूला होर्डिङ राख्न नपाउने नियमले गर्दा सीए पढाने फर्म भेट्टाउन गाह्रो थियो । खोज्दै जाँदा इस्टिच्युट आफ चार्टर्ड एकाउन्टेन्टस् अफ इन्डिया (आईसीएआई) भन्ने फर्म भेटियो ।
‘नेपाल से आया हे ?,’ प्रिन्सिपलले सोधे ?
‘हँ, नेपाल से आया हे ।’
‘सीए गरेंगा,’ फेरि प्रिन्सिपलले सोधे, ‘पर्सेन्टेज कित्ना हे ?’
उनले मार्कसिट देखाए । बीकममा ५८ प्रतिशत ल्याएका थिए ।
‘५८ पर्सेन्टेज ल्याएके सीए करेंगा ?,’ उनले भने, ‘नही पाएगा, नेपाल चलाजाओ ।’
‘नही सर, मे करुंगाा,’ मनोजले कन्भिन्स गर्न खोजे ।
‘कैसे बोल सक्दा हे, तु करता हे,’ उनले भने ।
‘मे क्लास मे आज तक कभी फेल नही हुवा,’ मनोजले भने ।
‘बेटा देखये सीए जो कर्न आता हे न, उसले पहिले कभी फेल नही होता हे, फेल होन कै लिए सीए कर्न आता हे,’ प्रिन्सिपलले भने।
‘कुचभी हो, मे सीए करुगां,’ मनोजले भने ।
उनलाई हिन्दी धेरै आउँदैनथ्यो । मामाले विस्तृतमा कुरा गरे । सीए पढ्ने निधो भयो ।
संयोगले प्रिन्सिपलले घर बनाउँदै रहेछन् । उनको भतिजाले पनि सीए गर्दै रहेछन् । प्रिन्सिपलले त्यही घरमा बस्न दिने अफर गरे।
मामा नेपाल फर्किए । मनोज झोला बोकेर प्रिन्सिपलकै गाडी चढेर गए ।
सीए रजिष्ट्रेसन शुल्क २ हजार ५ सय ५० भारु लाग्यो । पढ्ने सामाग्री त्यसैबाट आउँथ्यो । प्रिन्सिपलकै घरमा बस्ने भएपछि घरभाडा तिर्नु परेन ।
‘म जोगीको भाँडा माझेर पढेर तिमीहरुलाई पढाएँ,’ बुबाले भन्नुभयो, ‘अब गाउँभरी पढ्न गएको हल्ला भयो । पढ्न सक्दैनौं भने यहाँ आउनु पर्दैन । त्यही भाडाँ माझेर बस ।’
सीए पढ्न सजिलो थिएन । उनलाई थाहा थियो, यो भयंकर गाह्रो विषय हो । त्यसमाथि दैलेखको विकट गाउँको ‘सोझो’ केटो । न अंग्रेजी राम्रो थियो, न त पास मार्क ।
पढाइ शुरु भयो । उनका साथीहरु उनलाई र्याक गर्थे ।
‘मनोज तिम्रो पर्सेन्टेज कति रे ?,’ साथीहरु बिल्ला गर्थे, ‘५८ प्रतिशत ल्याएर सीए पढ्न आको छ । पढ् पढ् शुरु शुरुमा यस्तै हो ।’
साथीहरु यति धेरै जिस्काउँथे, अमिर खानको ‘थ्री इडिएट’को कथासँग ठ्याक्कै मेल खान्थ्यो ।
तर, उनी कहिले पनि फ्रस्टेड भएनन् । मनमनै सोच्थे, ‘पख तँलाई रातभरी पढेर देखाइदिन्छु ।
पहिलो पटक जाँच दिन गए । उनलाई थाहा थियो, ‘म फेल हुन्छु ।’
उनी साच्चिकै फेल भए । कुनै पनि विषयमा ४० नम्बर आएन ।
पहिलो वर्ष हो, वेस बनाउन सकिएन भन्ने उनलाई लाग्यो ।
दोस्रो पटक परीक्षा दिन जाँदा उनमा यति धेरै आत्मविश्वास थियो कि जहाँबाट प्रश्न सोधे पनि गर्न सक्छु ।
पहिलो दिनको परीक्षा थियो अकाउन्टस्को । पहिलो प्रश्न थियो, हायर पर्चेजको । १० नम्बरको प्रश्नको उत्तर उनलाई अहिले पनि थाहा छ, १० लाख ७८ हजार ।
उदाहरणमा भएको प्रश्न नै सोधेछ, त्यसैले उनलाई त्यस प्रश्नको उत्तर पहिल्यै थाहा थियो । तर, कति गर्दा पनि १० लाख ७८ हजार उत्तर निकाल्न सकेनन् । एक घण्टा भयो, असिनपसिन भए । उत्तर आएन ।
परीक्षा खासै राम्रो भएन । अन्य विषयमा पनि सोचेजस्तो भएन । रिजल्ट आयो । सीएमा उत्तिर्ण हुन हरेक विषयमा ४० र समग्रमा ५० प्रतिशत ल्याउनु पर्छ । उनल हरेक विषयमा ४० त ल्याए । तर, समग्रमा ५ नम्बरले ५० प्रतिशत पुगेन । उनी फेल भए ।
उनलाई पहिलो पटक लाग्यो, ‘साँच्चिकै यो सीए भन्ने नसकिने रहेछ ।’
बुबालाई फोन गरे, ‘यो सीए साँच्चिकै गाह्रो रहेछ । म फेल भएँ । फर्किन्छु ।’
‘म जोगीको भाँडा माझेर पढेर तिमीहरुलाई पढाएँ,’ बुबाले भन्नुभयो, ‘अब गाउँभरी पढ्न गएको हल्ला भयो । पढ्न सक्दैनौं भने यहाँ आउनु पर्दैन । त्यही भाडाँ माझेर बस ।’
उनलाई पढ्नुको बिकल्प रहेन । दुःख गरेर पढे । उनले बुझे, ‘सीए पास गर्नको लागि भन्दा पनि एनालाइटिकलीरुपमा सिक्नको लागि पढ्नु पर्ने रहेछ ।’ मिहिनेत यति गरे त्यसपछि कुनै पनि परीक्षामा फेल भएनन् ।
‘मैले सीए सक्दासम्म कुनै पनि विषयको कोचिङ, ट्युसन पढिन,’ मनोज भन्छन्, ‘एउटाबाहके अरु किताब पनि किन्नु परेन । सिनियरकै चलाएँ ।’ चार वर्षमा सीए सकेर काठमाडौं आए । जागिरका केही भ्याकेन्सी खुलेका थिए । नेपाल बैंक, वाणिज्य बैंक र राष्ट्र बैंकमा आवेदन मागेको थियो ।
मामा नेपाल बैंक लिमिटेडमा काम गर्थे । ‘राष्ट्र बैंकमा जागिर खानुपर्छ भान्जा,’ मामाले भने, ‘राष्ट्र बैंकमै अन्तर्वार्ता दिनुपर्छ । अरु ठाउँ नदिए पनि हुन्छ ।’
राष्ट्र बैंकले ८ जना सीए मागेको थियो । अन्तर्वार्ता दिए । लिखित परीक्षा हुँदैनथ्यो । ८ जनाले मात्रै अन्तर्वार्ता दिए ।
मनोजले एक नम्बरमा नाम निकाले । सन् २००३ मा असिस्टेन्ट डाइरेक्टरमा भर्ना भए । तलब ३८ हजार ७५ रुपैयाँ । त्यहीबेला सरकारी अधिकृतको तलब १२ हजार रुपैयाँ थियो ।
राष्ट्र बैंकमा जागिरे भनेपछिको मानसम्मान पनि हुन्थ्यो । विदेश जाने अवसर आइरहन्थे । साढे ४ वर्षमा ४/५ देश पुगिसकेका थिए ।
६४ हजार रुपैयाँमा सेकेन्ड हेन्ड क्यालिबर क्रोमा मोटर साइकल किने ।
मनमा गाडी चढ्ने रहर पनि थियो । राष्ट्र बैंकको जागिर खाएर पनि काठमाडौंमा घर बनाउने अवस्था भने थिएन । घरकर्जाको सीमा ४ लाख रुपैयाँ थियो । त्यसले के गर्नु ? घरको सपना कहिले पूरा हुन हो थाहा थिएन ।
गाडी चढ्न विशिष्ट हुनुपथ्र्यो । त्यो विशिष्ट भनेको ४/४ वर्षमा नियमित प्रमोसन भए पनि १६ वर्ष लाग्थ्यो । चारचार वर्षमा लिखित परीक्षा उत्तिर्ण गरेरमात्र प्रमोसन । प्रफर्मेन्सका आधारमा प्रोमोसन नहुने भयो ।
बुबाले कति दुःख गरेर यहाँसम्म ल्याउनु भएको हो भन्ने पलपल सम्झन्छन् मनोज । त्यसैले त आज माग्यमानी ठान्छन्, अलिकति प्रगति गरेर उचाइमा पुग्दा आफ्ना बुबाआमालाई आफ्नै अगाडि देखाउन पाइएको छ । छोरालाई त्योभन्दा खुसी अरु के चाहियो र ?
उनको मनमा सरकारी यो झन्झटभन्दा त बरु निजी बैंक नै ठिक छ कि क्या हो भन्ने घुमिरहेको थियो । चुनौति स्वीकार गर्न सकिन्छ भन्ने विश्वास पनि थियो ।
‘निजीमा कम्तिमा प्रफर्मेन्सका आधारमा तलब र प्रमोसन त पाइन्छ,’ उनलाई लागेको थियो ।
उनी राष्ट्र बैंकमा आन्तरिक लेखा परीक्षण विभागमा थिए । एकपटक राष्ट्र बैंकको कास्की जिल्लाको कार्यालय पोखरामा काम विशेषले गए । शिवनाथ पाण्डे पोखरा कार्यालयका प्रमुख थिए । दुवै चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट भएकाले पाण्डे र मनोजको सुमधुर सम्बन्ध थियो ।
कुरै कुरामा मनोजले भने, ‘खै दाई, यो राष्ट्र बैंकबाट कहिले उँभो लाग्ने हो, राम्रो त निजी क्षेत्र नै छ कि क्या हो ?’
‘हिम्मत गर्ने हो ? हिम्मत चाहिन्छ निजी क्षेत्रमा त,’ पाण्डेले भने, ‘सरकारी हाकिम पाराजस्तो गरेर हुँदैन ।’
‘हिम्मत त बहुत छ दाई,’ मनोजले भने ।
त्योबेलामा ग्लोबल आइएमई बैंक स्थापना भएर भर्खर ३/४ वटामात्रै शाखा स्थापना भएका थिए । बैंकले टिम बनाउन खोजिरहेको थियो । पाण्डेलाई पनि मान्छे चाहियो भनेका रहेछन् ।
पाण्डेले तत्कालै ग्लोबल आईएमई बैंकका सञ्चाकल चन्द्रप्रसाद ढकालसँग कुरा गरे । राष्ट्र बैंकको जागिर छोडेर के आउलान् र ? भनेर ढकालले शुरुमा त खासै पत्याएनन् ।
कुरा थप अगाडि बढ्यो । केही समयपछि ज्ञवाली, पाण्डे र ढकाल भेटे ।
‘राष्ट्र बैंकमा साढे ४ वर्ष काम गरेको मान्छे । निजी क्षेत्रमा काम गर्न गाह्रो छ,’ ढकालले भने ।
‘मैले आउने निर्णय गरिसकें । सरकारी ह्याङओभर छोडेर यहाँ आउने हो,’ मनोजले भने, ‘तपाईंले १०० प्रतिशत आशा गर्नुस्, मैले १०१ दिन्छु । ९९ गरेको दिन राम्रो भएन भनेर इशारा गरिदिनु होला, म राजीनामा पठाउँछु ।’
त्यत्ति भनेपछि सबै कुरा फाइनल भयो । मनोजले राष्ट्र बैंकबाट राजीनामा दिए । डेपुटी डाइरेक्टरका लागि लिखित परीक्षाको घोषणा हुँदै थियो । जसबाट उनी प्रमोसन हुने अवसर पनि थियो । उनले ड्याङडुङ निर्णय गरे ।
राष्ट्र बैंकको जागिरबाट राजीनामा ! साथीभाइ, घर परिवार हंगामा भयो ।
‘यस्तो राम्रो जागिर किन छोडेको ?’ राष्ट्र बैंकका साथीहरुले गाली गरे, ‘नचाइने काम गर्ने ? राष्ट्र बैंक भनेको राष्ट्र बैंक हो ।’
बुबाले पछि थाहा पाउनु भयो । ‘गभर्नर हुन्छ भनेको केटोले राजीनामा दिएर कता हिँड्यो,’ बुबाले चिन्ता गरे । मामा पनि रिसाए।
राष्ट्र बैंक छोडेर ग्लोबल आईएमई बैंक आए ।
ग्लोबल आईएमई बैंकमा उनी फाइनान्स चिफ भएर आए । सेवा सुविधा राष्ट्र बैंकभन्दा धेरै थियो । तलब दोब्बर । घर कर्जा ५० लाख । ५० लाखमा धापासीमा ५ आनामा बनेको घर किने । अहिले त्यही घरमा बस्छन् ।
बिशिष्टले चढ्ने हुन्डाई गेज गाडी चढ्थे, उनी पनि त्यही चढे ।
‘म सरकारी जागिर छोडेर निजी क्षेत्रमा हाम फाल्नुमा कुनै अरु चिज थिएन,’ मनोज भन्छन्, ‘यही आयस्रोत र प्रफर्मेन्सका आधारमा प्रमोसले गर्दा हो ।’
बैंक सानो थियो । नबिल, इनभेष्टमेन्ट बैंक जत्रो हुँदैन कि भन्ने लाग्थ्यो । नाम्चे बजारमा बसेर सगरमाथा हेरेजस्तो लाग्थ्यो ।
उनले धेरै मिहिनेत गरे । निजी क्षेत्रमा आउँदा गाह्रो हुन्छ भन्ने थियो । तर, निर्णय लिइसकेपछि त्यसलाई जसरी पनि निभाउनु पर्छ । उनका अठोट थियो । काम भए जति पनि गर्छु भन्ने हिम्मत थियो ।
फाइनान्स हेडमा आएका मनोज सिएफओ, चिफ अपरेटिङ अफिसर भएर म्यानेजमेन्ट लेभलमै काम गरे । मर्जरको समयमा ग्लोबल आईएमई बैंकले स्वेच्छिक अवकाश योजना (भिआरएस) ल्याएको थियो ।
उनले भिआरएसमा आवेदन दिएर ग्लोबल आईएमई बैंकसँगको साढे ७ वर्षको सहयात्रा टुङ्याए ।
ग्लोबल आईएमईबाट निस्केका मनोज हाइड्रो पावरतिर लागे । एक कोरियन कम्पनीको १४८ मेगावाटको रिजर्भ वायर हाइड्रो पावर कम्पनी थियो । त्यहाँ आठ ९ महिना काम गरे । तर, त्यहाँको परिपाटी खासै मन नपरेपछि छोडिदिए ।
त्यहीबेला ग्लोबल आईएमई बैंकमा सँगै काम गरेका कृष्णबहादुर कुवँर ज्योति विकास बैंकमा थिए ।
‘हामीलाई सेकेन्डलाइनको मान्छे चाहिएको छ । कुरा गर्न मकहाँ आउनुस्,’ कुवँरले भने ।
डिजिएम बन्ने प्रस्ताव थियो तर मनोजले मानेनन् । उनी डेपुटी सीईओमा राजी भए । डेढ वर्ष काम गरेपछि उनी सीईओ भए ।
दुई वर्षे सीईओको कार्याकाल बाँकी रहँदै ज्योतिबाट राजीनामा दिएर बाहिरिए ।
एक दुई महिना यत्तिकै थिए । केही नयाँ काम गर्ने सोचविचारमा पनि थिए । तर, परिस्थिति अनुकुल बनिसकेको थिएन । कोरोना महामारी पनि उत्कर्षमा पुग्यो ।
त्यहीबेला नबिल बैंकमा कुरा चल्यो । नबिलमा डेपुटी जनेरल म्यानेजरमा प्रस्ताव आयो । नबिल वित्तीय क्षेत्रकै आकर्षक बैंक थियो । जो कोही बैंकर एकपटक नबिल बैंक पुग्न चाहन्छ ।
साथीसँग सल्लाह गरे । यो राम्रो अवसर हो भन्ने प्रतिक्रिया आयो । उनी नबिल बैंकमा डेपुटी जनलर म्यानेजर बने ।
गत वर्ष जनरल म्यानेजरमा प्रमोसन भएका उनी बैंक छिरेको दुई वर्ष नहुँदै डेपुटी सीइओमा प्रमोसन भएका छन् ।
नबिल बैंक नेपाल बंगालादेश बैंकलाई गाभेपछि हरेक किसिमले सबैभन्दा ठूलो बैंक भएको छ । २२ सयभन्दा धेरै कर्मचारी र २३५ शाख सञ्जाल भएको ठूलो बैंकको डेपुटी सीईओ हुन् मनोज ।
नबिलमा दुई वर्ष बित्दै गर्दा उनको मानसम्मान, प्रतिष्ठा बढेको छ । डेपुटी सीइओ भनेको ‘वेटिङ्ग सीईओ’ पनि हो । उनको प्रगतिको ग्राफ हेर्दा छिट्टै सीईओ हुन्छन् भन्ने धेरैले आँकलन पनि छ ।
बैंकिङ नराम्रो छैन । तलबभत्ता, सुविधासँग बिदा पनि हुन्छन् । परिवारको लागि प्रशस्त समय हुन्छ । संसारको सबैभन्दा धेरै फुर्सदको समय पाउने हामीले समय छैन भन्यो भने अन्याय हुने उनी बताउँछन् ।
नबिलको डेपुटी सीईओ भइरहँदा बिगतका वर्षलाई बिर्सन सक्दैनन् उनी । यो भनेको पाँच तल्ले घरको छतबाट वरिपरी नियाले जस्तै हो ।
‘छतबाट चारैतिर देखिन्छ तर त्यसलाई आधार दिने भूईंतला कति मजबुत बनाइएको छ, त्यो बिर्सनु हुँदैन,’ उनी भन्छन्, ‘ज्योति विकास बैंकले दिएको अवसर र अनुभव मेरो आत्मविश्वा बढाउने आधार हो ।’
एक वर्षमै अपग्रेड हुँदा मान्छे त गज्जबै रहेछ भन्ने सबैलाई भएको छ । इमेज पनि बन्यो ।
‘नबिल बैंकको टप लेभलमा बसेर काम गर्न सक्नु पनि सन्तुष्टिको लेभल धेरै नै माथि छ मेरो,’ उनी भन्छन्, ‘मैले पनि केही न केही न्याय संस्थालाई गरेको हुँला । सायद संस्थाले मैले गरेको भन्दा धेरै न्याय मलाई गरेको छ ।’
आफ्नो परिपक्कता पनि बढेको अनुभव गर्छन् उनी । समय र उमेरसँगसँगै निर्णय क्षमता पाको भएको छ । नबिलको डेपुटी सीईओका कुर्चीमा बसेर मूल्यांकन गर्दा राष्ट्र बैंक र ग्लोबल बैंक छाड्ने निर्णयहरु बढी इमोसनल र बढी आत्मविश्वासका परीणाम थिए कि जस्तो लाग्छ उनलाई ।
राष्ट्रबैंकमा सँगै काम गरेको साथीहरु टप लेभलमा पुगिसके । सबैको नमस्ते खान्छन् । कतिले यस्तै कुरा सुनाउँछन् ।
तर, उनी आफैं अहिलेको भूमिकामा पूर्णसन्तुष्ट छन् ।
‘मैले कहीँकतै पनि बढी सुविधाको अफर आएर छोडेको छैन,’ उनी भन्छन्, ‘ज्योति विकास बैंकमा काम गर्दा पनि वाणिज्य बैंकमा अफर आइरहेका थिए ।’ नबिलमा डेपुटी सीईओ हुनुभन्दा पहिला सीईओ लागि दुई तीन बैंकबाट अफर पनि आएका थिए ।
आफ्नो भूमिकामा न्याय गर्नुपर्छ भन्ने विश्वास राख्छन् उनी ।
‘नबिल बैंक जागिर खाएको मात्र होइन, जिम्मेवारीमा छु,’ उनले बुझेका छन्, ‘जिम्मेवारीमा भएको मान्छे सनक चढ्यो, झोक चल्यो भन्दैमा मैले सुटुक्क छोड्नुु हुँदैन ।’
जहाजको क्याप्टेन सकन चढ्यो भन्दैमा बाहिर निस्किन मिल्दैन किन भने पछाडि धेरै यात्रुहरु हुन्छन् ।
त्यही जिम्मेवारीमा छन् मनोज । ‘मलाई कुनै इमोसनमा आएर निर्णय लिने छुट हुँदैन,’ उनी भन्छन्, ‘गर्न पनि गर्दिन । आफ्नो भूमिका निभाउँछु ।’ आफू सन्तुष्ट हुन्जेल त्यो भूमिका निभाइरहनु पर्छ भन्ने लाग्छ उनलाई ।
उनलाई विश्वास छ, ‘डेपुटी भएपछि केही समयको अन्तरालमा सीईओ पक्कै भइन्छ ।’ तर कति हतारिने कि नहतारिने भन्ने कुरा हो । गज्जब काम भइरहेको छ भने सीईओ नै बन्नुपर्छ भन्ने छैन लाग्छ उनलाई ।
‘हामी पनि सीईओकै हिस्सा हो,’ उनी भन्छन्, ‘सीईओकै पद खोजेर हिँड्दा काममा खुसी हुन्छ भन्ने छैन ।’
अहिले जुन पोजिसनमा छन् र आफ्नो कामको क्षमता प्रदर्शन गर्न पाएका छन्, उनले आफूलाई चरम सन्तुष्ट मिलेको बताउँछन्।
‘यस्तो खुसी भएर काम गर्न पाउने हो भने अझै १० वर्ष डेपुटी सीईओ भएर काम गर्न चाहन्छु,’ उनी भन्छन् ।
कहिलेकाहीँ राति टिकटक, क्लबआउसमा गफिन्छन् ।
त्यही बेला कतिले सोध्छन्, ‘बैंकको जागिर त निकै व्यस्त हुन्छ त । समय नै हुन्न । तपाईं थाक्नुहुन्न ?’
बैंकको जागिरको विषयमा धेरैले सोध्दा उनले यो दुई भरियाको उदाहरण दिन्छन् ।
एकजना भरिया ३ हजार रुपैयाँ कमाउन भारी बोकेर पहाड चढ्छ । भारी गन्तव्यमा पुर्याउँदासम्म दर्जनौं पटक बिसाउँछ । दर्जनौं पटक थाक्छ । तर, त्यही ३ हजार पाउने बाध्यताले जेनतेन भारीमाथि पुर्याउँछ ।
अर्को, त्यत्तिकै भारी बोकेर सगरमाथा चढ्छ । जोखिम झन धेरै हुन्छ । हिउँको उकालो बाटो, जतिबेला पनि ज्यान जाने खतरा हुन्छ । तर, त्यो मान्छे कतिखेर पनि बीचमा छोड्ने सोच्दैन । चुचुरोमा पुगेपछि वाहीवाही गर्छ र फेरि पनि चढ्न खोज्छ ।
यी दुई व्यक्तिको फरक भनेको एउटाले पेट पाल्न भारी बोक्छ र अर्कोले अर्को आफ्नो रुची र उदेश्यको लागि भारी बोक्छ ।
सगरमाथा चढ्न रुचिको लागि हो । ‘जे गरे पनि रुचीका साथ गर्नुपर्छ,’ मनोज भन्छन्, ‘लक्ष्यसाथ बोकिएको भारीले कहिले थकान लाग्दैन ।’
बैंकिङमा मात्र होइन कुनै पनि काम गर्दा लक्ष्य लिएर रमाएर काम गर्नु पर्ने उनको सुझाब छ ।
बैंकिङ नराम्रो छैन । तलबभत्ता, सुविधासँग बिदा पनि हुन्छन् । परिवारको लागि प्रशस्त समय हुन्छ । संसारको सबैभन्दा धेरै फुर्सदको समय पाउने हामीले समय छैन भन्यो भने अन्याय हुने उनी बताउँछन् ।
उनको यही सोचका कारण बैंकका जागिरसँगै १६ वर्ष अध्यापन गरे । कहिले थाकेनन् ।
राष्ट्र बैंक भर्ना भएपछि अफिस १० बजे शुरु हुन्थ्यो । बिहान कलेज पढाउने समय हुन्थ्यो । काठमाडौं विश्वविद्यालयका कलेजहरु, केसिएम, एमसीएम, एपेक्स कलेज, एस कलेज, ब्रिटिस कलेज, ग्लोबल कलेजमा बीबीए र एमबीए पढाए ।
कलेज पढाउँदा आम्दानी पनि धेरै हुन्थ्यो । राष्ट्र बैंकको तलब ३८ हजार ७५ रुपैयाँ हुँदा पार्ट टाइम पढाएर ७० हजार कमाउँथे ।
नेपाल राष्ट्र बैंकको निर्देशनअनुसार कुनै पनि आंशिक वा पूरा समयको कुनै पनि कार्य गर्न नपाउने व्यवस्था छ । सीईओ भएपछि पढाउन छोडे ।
मनोजको यही जोशजागर र खुसीले परिवारलाई पनि खुसी दिएको छ । श्रीमति र छोराछोरी छन् । समय दिन भ्याएकै छन् । घुमाउन भ्याएकै छन् ।
बुबाआमा छोरो देखेर सन्तुष्टि छन् । डाक्टर बनाउने इच्छा राखेका डा. जनार्दनका आँखा अगाडि सफल बैंकर बनेका छन् मनोज ।
त्यही मनोजलाई पहिला डाक्टर जनार्दनको छोरा भनेर चिन्थे । अहिले बैंकर मनोजको बुबा भन्छन् । आफ्ना छोराको अन्तर्वार्ताहरु मिडियामा देख्दा बुबाका आँखा रसाउँछन् ।
‘छोरो मुलुकको बैंकिङ क्षेत्रको मेनस्ट्रिममा छ,’ जनार्दनलाई गौरव छ ।
‘कतिले छोरो हुनु त मनोजजस्तो भन्छन्,’ बाबुआमाको छाति फुलेर आउँछ ।
बुबाले कति दुःख गरेर यहाँसम्म ल्याउनु भएको हो भन्ने पलपल सम्झन्छन् मनोज । त्यसैले त आज माग्यमानी ठान्छन्, अलिकति प्रगति गरेर उचाइमा पुग्दा आफ्ना बुबाआमालाई आफ्नै अगाडि देखाउन पाइएको छ । छोरालाई त्योभन्दा खुसी अरु के चाहियो र ?
प्रतिक्रिया