काठमाडौं । कुनैपनि ब्यापार, ब्यवसाय, उद्योग, कम्पनी वा फर्म सञ्चालन गर्न बाणिज्य विभाग, कम्पनी रजिष्टारको कार्यालय, उद्योग विभाग वा घरेलु तथा साना उद्योग विभागमा दर्ता गराउनु पर्छ ।
यसरी कम्पनी, फर्म, उद्योग वा ब्यवसाय दर्ता गर्न सरकारले शुल्क तोकिदिएको छ । यस्तो शुल्क कुन प्रकारको ब्यवसाय, उद्योग, फर्म वा कम्पनीबाट कति लिने भन्ने सरकारले पहिला नै हिसाब गर्छ । यही हिसाबलाई मूर्तरुप दिन सरकारले विभिन्न प्रकारको ब्यवसाय गर्नको लागि आवश्यक न्यूनतम चुक्ता पूँजी तोकेको छ ।
यसो गर्दा सरकारलाई दोहोरो फाइदा छ । पहिलो फाइदा भनेको कम्पनी, फर्म वा उद्योग दर्ता मै शुल्क लिन पाइन्छ । र, दोस्रो फाइदा भनेको पूँजीका आधारमा शुल्क लिन पाइने भएकोले यो ब्यवसाय गर्न कम्तिमा यति रकम पूँजी आवश्यक हुन्छ भनेर तोकिन्छ ।
बाणिज्यमा ब्यवसाय दर्ता गर्नको लागि कस्तो प्रकारको ब्यवसाय कुन ठाउँमा गर्ने हो सो अनुसार न्यूनतम पुँजी तोकिएको छ । सो पूँजीको आधारमा ब्यवसाय दर्ता वा नविकरण गर्दा फरक फरक शुल्क तिर्नु पर्छ ।
बाणिज्यमा ब्यवसाय दर्ता र नविकरणमा कति शुल्क लाग्छ ?
वाणिज्य विभागमा १ लाख रुपैयासम्म पूँजी भएको व्यवसाय दर्ताका लागि १ हजार रुपैया दर्ता शुल्क तिर्नु पर्छ । दर्ता भइसकेको व्यवसाय नविकरण गर्दा भने ६ सय रुपैयाँ तिर्नुपर्छ ।
विभागका अनुसार १ लाख रुपैयाँदेखि ३ लाख रुपैयाँसम्म पूँजी भएको व्यवसाय दर्ता गर्दा ३ हजार रुपैयाँ दर्ता दस्तुर तिर्नुपर्छ भने नविकरण दस्तुर १ हजार रुपैयाँ तिर्नुपर्ने हुन्छ ।
यस्तै ३ लाखदेखि ५ लाख रुपैयाँसम्म पूँजी भएको व्यवसाय दर्ता गर्दा ६ हजार रुपैयाँ दर्ता दस्तुर तिर्नु पर्छ भने नविकरण दस्तुर १६ सय रुपैयाँ तिर्नुपर्छ । विभागमा ५ लाखदेखि २० लाख रुपैयाँसम्म पूँजी भएको व्यवसाय दर्ता गर्दा १२ हजार रुपैयाँ दस्तुर तिर्नुपर्छ भने नविकरण दस्तुर ३ हजार रुपैयाँ तिर्नुपर्छ ।
विभागका अनुसार २० लाखदेखि १ करोडसम्म अधिकतम पूँजी भएको व्यवसाय दर्ता गर्दा २० हजार रुपैयाँ दर्ता दस्तुर तिर्नुपर्छ भने नविकरण दस्तुर ५ हजार रुपैयाँ तिर्नुपर्छ । यस्तै १ करोडदेखि ५ करोड रुपैयाँ पूँजी भएको व्यवसाय दर्ता गराउँदा ३० हजार रुपैयाँ दर्ता दस्तुर तिर्नुपर्छ, भने नविकरण दस्तुर ८ हजार तिर्नुपर्छ ।
विभागका अनुसार ५ करोडभन्दा धेरै पूँजी भएको व्यवसाय दर्ता गराउँदा ५० हजार रुपैयाँ दर्ता दस्तुर तिर्नुपर्छ भने १५ हजार रुपैयाँ नविकरण दस्तुर तिर्नुपर्छ ।
विभागले तोके अनुसार ब्यवसाय दर्ता गर्न चाहिने आवश्यक न्यूनतम चुक्ता पुँजी कति चाहिन्छ भन्ने पनि चर्चा गरौं ।
आयात–निर्यात ब्यापारका लागि
विभागका अनुसार हेभी मेसिनरी, हेभी इक्वीप्मेन्ट, मोटर, मोटर साइकल, सुरक्षा सामाग्री, टा«न्सफर्मर, जेनेरेटर जस्ता समाग्री भारतबाहेक अर्को मुलुकबाट आयत तथा निर्यात गर्ने व्यवसायीले ४० लाख रुपैयाँ न्युनतम पूँजी भएको फर्म दर्ता गर्नुपर्छ । विभागमा २० लाख रुपैयाँदेखि १ करोड रुपैयाँसम्म चुक्ता पुँजी भएको ब्यवसाय दर्ता गर्दा २० हजार रुपैयाँ शुल्क तिर्नुपर्ने हुन्छ भने नविकरणमा बार्षिक ५ हजार रुपैयाँ तिर्नुपर्छ ।
यस्ता सामाग्री आयात मात्रै गर्ने भए ३० लाख र निर्यात मात्रै गर्ने भए १० लाख रुपैयाँ पूँजी राख्नुपर्ने हुन्छ । ३० लाख रुपैयाँ पुँजी भएको ब्यवसायले दर्ता शुल्क २० लाख रुपैयाँ र नविकरण शुल्क बार्षिक ५ हजार रुपैयाँ तिर्नपर्छ । १० लाख रुपैयाँ चुक्ता पुँजी भएको ब्यवसायले बाणिज्यमा दर्ता गर्दा १२ हजार रुपैयाँ र नविकरण गर्दा बार्षिक ३ हजार रुपैयाँ शुल्क तिर्नुपर्छ ।
तर, भारतबाट आयात तथा निर्यात गर्ने भए ३० लाख रुपैयाँ पूँजी राख्नु पर्ने हुन्छ । भारतबाट आयत मात्रै गर्नको लागि २० लाख रुपैयाँ र निर्यात गर्नको लागि १० लाख रुपैयाँ पूँजी राख्नुपर्छ । दर्ता शुल्क र नविकरण शुल्क पुँजीको आधारमा यहाँ पनि तय हुन्छ ।
मोटर पार्टस, टायर ट्युव, हार्डवेर, मेसिनरी औजार, सर्जिकल सामान, हस्पिटल उपकरण, इलेक्ट्रोनिक्स, पेय पदार्थ र फिजिकल फिटनेसका सामाग्री भारत बाहेकका अन्य देशबाट आयात गर्ने भए १५ लाख रुपैयाँ र निर्यात गर्ने भए ५ लाख रुपैयाँ पूँजी चाहिन्छ । आयात तथा निर्यात दुवै व्यवसाय गर्ने हो भने २० लाख रुपैयाँ पूँजी अनिवार्य चाहिन्छ ।
भारतबाट आयात गर्ने भए १० लाख निर्यात गर्ने भए ५ लाख र आयात तथा निर्यात दुवै गर्ने भए १५ लाख रुपैयाँ पूँजी चाहिन्छ ।
स्टेशनरी, किताब, कस्मेटिक, थान कपडा, रेडिमेड, माछा, जुत्ता, चप्पल, इलेक्ट्रिकल, छालाका सामान, प्लास्टिक, भाँडावर्तन, छपाई सामाग्री, खाद्यान्न, तेल घिउ, चौपाया, मासु, नक्कली गरगहना, फर्निचर, जडिबुटी, कार्पेट, पस्मिना, हस्तकला र फलपूmल जस्ता सामाग्री भारत तथा भारत बाहेक अन्य देशबाट आयत गर्ने भए १० लाख र निर्यात गर्ने भए ५ लाख रुपैयाँ पूँजी चाहिन्छ । तर, आयात निर्यात दुवै कारोबार गर्नेले भने १५ लाख रुपैयाँ पूँजी राख्नु पर्ने हुन्छ ।
यस बाहेक अन्य प्रकृतिका आयत तथा निर्यातको व्यवसाय गर्दा आयातको लागि ५ लाख र निर्यातको लागि ५ लाख रुपैयाँ पूँजी राख्नुपर्ने हुन्छ । आयात तथा निर्यात गर्नको लागि भने १० लाख रुपैयाँ पूँजी चाहिन्छ ।
स्थानीय खुद्रा व्यापारका लागि
पेट्रोल तथा डिजेल पम्प, हेभि मेसिनरी इक्युपमेन्ट, मूख्य मोटरपार्टस, टायर तथा टायर ट्युब, मोटर गाडी, मोटरसाईकल र ट्रान्सफर्मरको कारोबार गर्दा काठमाडौँ र तराईका जिल्ला सदरमुकाममा व्यवसाय गर्दा ३० लाख रुपैयाँ पूँजी आवश्यक हुन्छ भने सदमुकाम र नगरपालिका बाहिर व्यवसाय गर्दा २० लाख रुपैयाँ पूँजी भए पुग्छ ।
यही प्रकृतिको व्यवसाय पहाडी र हिमाली जिल्लाका सदरमुकाम वा नगरपालिकामा गर्दा २५ लाख रुपैयाँ न्युनतम पूँजी चाहिन्छ भने सदरमुकाम र नगरपालिका बाहिर व्यवसाय गर्दा २० लाख रुपैयाँ पूँजी भए पुग्छ ।
सुनचाँदी, बहुमूल्य धातु, पत्थर तथा तिनबाट निर्मित गरगहना, सर्जिकल समाग्री, मेडिकल इक्युपमेन्ट, केमिकल्स, हलुका मेसिनरी औजार, सुरक्षाका सामाग्री, जेनेरेटर, हस्पिटल उपकरण, मनि चेन्जर र चिरान काठको व्यवसाय काठमाडौं र तराईका जिल्ला सदरमुकाम वा नगरपालिकामा सञ्चालन गर्दा २० लाख रुपैयाँ न्यूनतम पूँजी आवश्यक हुन्छ । तर, सदरमुकाम वा नगरपालिका बाहेकका अन्य क्षेत्रमा व्यवसाय सञ्चालन गर्नको लागि १० लाख रुपैयाँ पूँजी भए पुग्छ ।
यही प्रकृतिको व्यवसाय पहाडी र हिमाली जिल्लाका सदरमुकाम वा नगरपालिकामा सञ्चालन गर्ने भए १० लाख रुपैयाँ न्युनतम पूँजी चाहिन्छ भने सदरमुकाम वा नगरपालिका बाहिर व्यवसाय सञ्चालन गर्दा ५ लाख रुपैयाँ पूँजी भए पुग्छ ।
छालाका समाग्री, फेन्सी सामान, फिजिकल फिटनेसका सामान, इलोक्ट्रोनिक्स, मनि ट्रान्सफर, मोटरसाइकल पार्टस, मोटर गाडीका सहायक पार्टस, लुव्रिकेन्ट्स, फर्निचर, फर्निसिङं, रंगरोगन, वस्त्रालय र हार्डवेयर (सिमेन्ट र रड) जस्ता सामाग्रीको व्यवसाय काठमाडौं र तराईका जिल्ला सदरमुकाम वा नगरपालिकामा सञ्चालन गर्दा १० लाख रुपैयाँ न्यूनतम पूँजी चाहिन्छ । तर, सदरमुकाम वा नगपालिका बाहिर व्यवसाय संञ्चालन गर्दा ५ लाख रुपैयाँ न्यूनतम पूँजी भए पुग्छ ।
यस्तै यही प्रकृतिको व्यसाय पहाडी जिल्ला र हिमाली जिल्ला सदरमुकाम वा नगरपालिकामा सञ्चालन गर्ने हो भने ५ लाख रुपैयाँ न्यूनतम पूँजी भए पुग्छ । सदरमुकाम र नगरपालिका बाहिर यही प्रकृतिको व्यवासय सञ्चालन गर्दा ३ लाख रुपैयाँ पूँजी भए पुग्छ ।
साइकल र साइकलका टायर, ट्युब, गिफ्ट सामाग्री, तयारी पोशाक, भाँडाकुडाँ, पस्मिना, चाँदीका सामान, सुर्तिजन्य वस्तु, छपाई समाग्री, विदेशी मदिरा, निर्माण सामाग्री (बालुवा, ईटा, माटो र गिट्टी) जस्ता सामाग्रीको व्यवसाय काठमाडौं र तराईका जिल्ला सदरमुकाम वा नगरपालिका भित्र सञ्चालन गर्ने भए ५ लाख न्यूनतम पूँजी आवश्यक हुन्छ । सदरमुकाम वा नगरपालिका बाहिर व्यवसाय सञ्चालन गर्दा भने ३ लाख रुपैयाँ न्यूनतम पूँजी भए पुग्छ ।
यही प्रकृतिको व्यवसाय पहाडी र हिमाली जिल्ला सदरमुकाम वा नगरपालिकामा गर्ने भए ३ लाख रुपैयाँ र सदरमुकाम वा नगरपालिका बाहिर व्यवसाय गर्ने भए २ लाख रुपैयाँ न्यूनतम पूँजी भए पुग्छ ।
कृषिजन्य औजार, खाद्यान्न, तरकारी तथा फलफूल, प्लास्टिक सामाग्री, जुत्ता, चप्पल, जडिबुटी, हलुका पेय पदार्थ, पानी, हार्डवेयर (सिमेन्ट,रड बाहेक) कम्प्युटर, फोटोकपी, प्रिन्टर पार्टस, एलपी ग्याँस, स्वदेशी मदिरा, कस्मेटिक, खाद्य किराना, स्टेशनरी, दाउरा भाँडाकुँडा, जुटका सामाग्री, माछा, मासु, बोट विरुवा, मिठाई, खेलकुद सामाग्री, दुग्धजन्य उत्पादन, चौपाया, इलेक्ट्रिकल सामाग्री, मट्टीतेल र औषधी जस्ता सामाग्रीको कारोबार काठमाडौं र तराईका जिल्ला सदरमुकाम वा नगरपालिका क्षेत्रमा सञ्चालन गर्नको लागि न्यूनतम पूँजी ३ लाख आवश्यक हुन्छ । सदरमुकाम वा नगरपालिका क्षेत्रभन्दा बाहिर व्यवसाय संञ्चालन गर्नको लागि १ लाख रुपैँया पूँजी चाहिन्छ ।
त्यस्तै पहाडी र हिमाली जिल्लाका सदरमुकाम, नगरापालिका क्षेत्र भित्र वा बाहिर यही प्रकृतिको व्यवसाय सञ्चालनको लागि १ लाख रुपैयाँ पूँजी आवश्यक हुन्छ ।
थोक व्यापारको लागि
जुनसुकै प्रकृतिको पनि थोक व्यापार गर्नको लागि काठमाडौं तथा तराईका जिल्ला सदरमुकाम वा नगरपालिका क्षेत्रमा ६० लाख रुपैयाँ न्यूनतम पूँजी आवश्यक हुन्छ । नगरपालिका वा सदरमुकाम क्षेत्रबाहिर थोक व्यापार सञ्चालन गर्नको लागि भने ४० लाख रुपैयाँ पूँजी चाहिन्छ ।
त्यस्तै पहाडी र हिमाली जिल्लाका सदरमुकाम वा नगरपालिका क्षेत्रमा थोक व्यापार गर्नको लागि ४० लाख रुपैयाँ न्यूनतम पूँजी आवश्यक हुन्छ । नगरपालिका वा सदरमुकाम क्षेत्र बाहिर थोक व्यापार गर्नको लागि २० लाख रुपैयाँ पूँजी भए पुग्छ ।
भौगोलिक दृष्टिले कास्की जिल्ला पहाडी जिल्लामा पर्ने भए पनि कास्की जिल्लामा व्यापार तथा व्यवसाय गर्दा तराईका जिल्ला सरह पूँजी आवश्यक हुने विभागले जानकारी दिएको छ ।
